Comprehension

गाथांशं पठित्वा निर्दिश्तः: कुतः? कथम्?
एकस्मिन् दिने शङ्कुः स्नानार्थं पूर्णानदीं गतः। यदा सः स्नाते मनः तत् एकः नक्रः आगतः। नक्रः झटिति तस्य पादम् अङ्क्षिप्त। तदा शङ्कुः उच्चैः आक्रोशतः ''अम्ब! त्रायस्व। नक्रात् त्रायस्व!'' आक्रोशं श्रुत्वा नेतरीतं ग्राम आसन्नं पूर्वं नक्रं गृहाति पत्स्यति। भयाकुला सा अपि रोदनम् आरभत। शङ्कुः मातरं आमन्त्र्य प्रार्थयत्- ''अम्ब, इतः परम अहं न जीवामि। मरणात् पूर्वं संन्यासं भिक्ष्ये इत्येव।'' 
अधुना वा देहि अनुमतिम्। ''चेतसा अनिच्छन्ती अपि विवशा माता अम्बवत्- ''वत्स, यथा तुभ्यं रोचते तथैव भवतु। इदानीमेव संन्यासं स्वीकरोतु। मम अनुमतिः अस्ति'' इति। तक्षणमेव आचार्यं घटीतम्। देवव्रतात् शङ्कुः नक्रात् मुक्तः। स नदी तीर्त्वा आगत्य मातुः चरणौ प्रणमत्। 
अनन्तरं शङ्कुः मातरं संन्यासस्य महत्वं अवबोधयत्। संन्यासी न केवलम् एकस्याः पुत्रः। विशालं जन्तु एव तस्य गृहम्। 'मातः, यदा त्वं स्मरिष्यसि तदा एव तस्मिन पीडामग्न्याम्' इति मात्रे प्रस्थित्य सः गृहात् निरगच्छत्। ततः गोविन्दभगवतानां शिष्यः भूत्वा सः सर्वाणि दर्शिनी अपठत्। तस्यः संन्यासी दीक्षा गृहित्वा वैदिकधर्मस्य स्थापना अर्थं प्रस्थानम् अकरोत्। 
अष्टवर्षे चतुर्वेदी द्वादशे सर्वशास्त्रवित्। चौदशे कृतवान भाष्यं दानीं मुनिरन्यः।

Question: 1

कः किं वदति?

Show Hint

संन्यास जीवनस्य त्यागस्य प्रतीकः अस्ति, यः मोह-माया त्यागाय प्रेरयति।
Hide Solution
collegedunia
Verified By Collegedunia

Solution and Explanation

''इदानीमेव संन्यासं स्वीकरोतु।'' इति वचनं शङ्कुः कथयति। शङ्कुः संन्यासं ग्रहीतुं मातुः अनुमतिं याचते। माता विवशा अपि पुत्रस्य इच्छायाः सम्मानं करोतु।
Was this answer helpful?
0
0
Question: 2

वाक्यं पुनर्लिखित्वा सत्यं/असत्यं इति लिखत।

Show Hint

गाथांशस्य अनुसारं शङ्कुः स्नानार्थं नद्याः समीपं गतः, यत्र नक्रस्य आक्रमणम् अभवत्।
Hide Solution
collegedunia
Verified By Collegedunia

Solution and Explanation

''एकस्मिन् दिने शङ्कुः स्नानार्थं शरयूनदीं गतः।''
सत्यं।
Was this answer helpful?
0
0
Question: 3

एषः गाथांशः कस्मात् पाठात् उद्धृतः?

Show Hint

संस्कृत साहित्ये संन्यासस्य महत्वं बोधयति, यः आत्मज्ञानाय प्रेरयति।
Hide Solution
collegedunia
Verified By Collegedunia

Solution and Explanation

एषः गाथांशः संस्कृत साहित्यस्य धार्मिककथानां भागः अस्ति। अस्मिन पाठे शङ्कुः संन्यासग्रहणस्य प्रक्रिया वर्णिता अस्ति।
Was this answer helpful?
0
0
Question: 4

गाथांशात् 2 सप्तमी-विभक्त्यन्तपदे चित्वा लिखत।

Show Hint

सप्तमी विभक्ति स्थानबोधक होती है, जो संज्ञा या सर्वनाम का विशेषण करती है।
Hide Solution
collegedunia
Verified By Collegedunia

Solution and Explanation

  1. नदीम् 
  2. मातुः 
Was this answer helpful?
0
0
Question: 5

गाथांशात् विशेषण-विशेष्ययोः मेलं कुरुत।

Show Hint

संस्कृत व्याकरण में विशेषण-विशेष्य के रूप वचन समान होते हैं।
Hide Solution
collegedunia
Verified By Collegedunia

Solution and Explanation

\[\begin{array}{|c|c|} \hline \textbf{विशेषणम्} & \textbf{विशेष्यम्} \\ \hline \text{(1) गृहीतम्} & \text{माता} \\ \hline \text{(2) विवशा} & \text{पुत्रम्, दर्शनानि} \\ \hline \end{array}\]

Was this answer helpful?
0
0
Question: 6

पूर्वपदं/उत्तरपदं लिखत।

Show Hint

संस्कृत में समास व संधि द्वारा शब्दों का संयोग विशेष अर्थ प्रदान करता है।
Hide Solution
collegedunia
Verified By Collegedunia

Solution and Explanation

तक्षणमेव = तक्षणम् + \(\underline{एव}\)। 

गृहीतमपश्यत् = \(\underline{गृहीतम्}\) + अपश्यत्।

Was this answer helpful?
0
0

Top Questions on गद्यांश पर आधारित प्रश्न

View More Questions

Questions Asked in Maharashtra Class X Board exam

View More Questions