Question:

प्रतीत्यसमुत्पाद से आप क्या समझते हैं?
 

Show Hint

द्वादश निदानों को क्रम सहित याद रखें—कहीं भी चक्र टूटे, दुःख-निरोध की प्रक्रिया शुरू होती है।
Hide Solution
collegedunia
Verified By Collegedunia

Solution and Explanation

Step 1: सिद्धान्त की धुरी.
"यदा इदं अस्ति तदा तत् अस्ति; इदं उत्पन्नं तदा तत् उत्पद्यते"—अर्थात् सापेक्षता और सहोत्पत्ति। स्थायी, आत्मतन्त्र सत्ता का निषेध होता है।

Step 2: द्वादश निदान.
अविद्या\,$\to$\,संस्कार\,$\to$\,विज्ञान\,$\to$\,नाम-रूप\,$\to$\,षडायतन\,$\to$\,स्पर्श\,$\to$\,वेदना\,$\to$\,तृष्णा\,$\to$\,उपादान\,$\to$\,भव\,$\to$\,जाति\,$\to$\,जरा-मरण—यह चक्र दुःख की उत्पत्ति दिखाता है।

Step 3: दार्शनिक फल.
अनित्य (क्षणिकता), अनात्म (स्वतन्त्र आत्मा का अभाव) और शून्यता (स्वभाव-शून्यता) की अनुभूति करुणा और उपशम को जन्म देती है।

Step 4: साधना-सन्देश.
कारण-श्रृंखला को तोड़ना—विशेषतः तृष्णा और उपादान का परित्याग—ध्यान और प्रज्ञा से सम्भव है, जिससे निर्वाण-साध्य बनता है।

Was this answer helpful?
0
0