Question

'प्रकाशाचे अपवर्तन म्हणजे काय ?'

Hint:

प्रकाशाचे अपवर्तन मुख्यतः त्या माध्यमाच्या घनतेवर अवलंबून असते.

Answer 1

प्रकाशाचे अपवर्तन (Refraction) म्हणजे प्रकाशाच्या गतीतील बदलामुळे त्याच्या दिशा मध्ये होणारा बदल. जेव्हा प्रकाश एक माध्यम (जसे की हवा) किव्हा एक पदार्थ (जसे की काच) यामध्ये प्रवेश करतो, तेव्हा प्रकाशाची गती कमी किंवा जास्त होते. यामुळे त्याची दिशा बदलते. या प्रक्रियेला अपवर्तन म्हणतात.
प्रकाशाच्या अपवर्तनाच्या प्रक्रियेमध्ये दोन महत्वाचे घटक आहेत:
1. आपतित कोन (Incident Angle): हा तो कोन आहे जो प्रकाश रेषेने माध्यमाच्या पृष्ठभागाशी बनवतो.
2. अपवर्तित कोन (Refracted Angle): हा तो कोन आहे जो प्रकाश रेषेने दुसऱ्या माध्यमात प्रवेश करत असताना बनवतो.
उदाहरणार्थ, जर प्रकाश हवा आणि काच या दोन माध्यमांमधून जात असेल, तर प्रकाशाच्या गतीत फरक होतो. हवा आणि काच यांमध्ये अपवर्तनांक (Refractive Index) वेगळे असतात, ज्यामुळे प्रकाशाची दिशा बदलते. काच मध्ये प्रकाशाची गती कमी होते, त्यामुळे त्याची दिशा तीव्रतेने बदलते.
स्नेलचा नियम (Snell's Law) ही एक समीकरण आहे जी आपतित कोन आणि अपवर्तित कोन यांचा संबंध सांगते. त्याचा सूत्र आहे: \[ n_1 \sin(i) = n_2 \sin(r) \] इथे,
\(n_1\) आणि \(n_2\) म्हणजे दोन्ही माध्यमांचे अपवर्तनांक,
\(i\) म्हणजे आपतित कोन,
\(r\) म्हणजे अपवर्तित कोन.
हे समीकरण आपल्याला प्रकाशाच्या मार्गाचा शोध घेण्यासाठी आणि त्याच्या गतीमध्ये होणारे बदल समजून घेण्यासाठी मदत करते.