Question:

'दोहा' अथवा 'चौपाई' छन्द के लक्षण लिखकर उसका एक उदाहरण दीजिए।

Show Hint

छन्द-प्रश्न में मात्रा-गणना का एक वाक्य अवश्य लिखें—यही सबसे बड़ा अंक दिलाने वाला बिन्दु है।
Updated On: Oct 10, 2025
Hide Solution
collegedunia
Verified By Collegedunia

Solution and Explanation

Step 1: मात्रा-संरचना. दोहा—24 प्रति पंक्ति (13+11/11+13); चौपाई—16 मात्रिक चौ-चरण।

Step 2: उदाहरण-संगति. पाठ्यपुस्तक/लोकोक्ति से मानक पंक्तियाँ चुनें—लक्षण से मेल अनिवार्य।

Final Answer:
दोहा (लक्षण): 24 मात्राएँ प्रति पंक्ति; पहली और तीसरी चरण में 13–11, दूसरी और चौथी में 11–13 मात्राओं का क्रम (विराम 13 पर)।
उदाहरण (दोहा):
"जो उगे सो ढलना है, जो फूले सो झार।
जो आए सो जाना है, रहे न कोउ संसार॥"
(या) चौपाई (लक्षण): चार चरण; प्रत्येक में 16-16 मात्राएँ (सममात्रिक), तुलसी काव्य में व्यापक।
उदाहरण (चौपाई):
"श्रीगुरु चरण सरोज रज, निजमन मुकुरु सुधारि।
बरनऊँ रघुबर बिमल जसु, जो दायकु फल चारि॥"

Was this answer helpful?
0
0