Question

पुढील विधान सकारण स्पष्ट करा : जागतिक वारस्याच्या पदास पात्र ठरणारी स्थळे, परंपरा यांची यादी युनेस्कोद्वारे जाहीर केली जाते. 
 

Hint:

जागतिक वारसा स्थळांचे प्रकार (नैसर्गिक, सांस्कृतिक, मिश्र) आणि भारतातील काही प्रमुख वारसा स्थळे यांची माहिती लक्षात ठेवा.

Answer 1

जागतिक वारशाच्या पदास पात्र ठरणारी स्थळे आणि परंपरा यांची यादी युनेस्को (UNESCO - United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) या आंतरराष्ट्रीय संघटनेद्वारे जाहीर केली जाते. याची कारणे खालीलप्रमाणे आहेत:
1. युनेस्कोचे कार्यक्षेत्र: युनेस्को ही संयुक्त राष्ट्रांची एक विशेष संस्था आहे, जिचे मुख्य कार्य शिक्षण, विज्ञान आणि संस्कृतीच्या माध्यमातून जागतिक शांतता आणि सहकार्याला प्रोत्साहन देणे आहे. जगातील अमूल्य सांस्कृतिक आणि नैसर्गिक वारशाचे जतन करणे हे तिच्या प्रमुख उद्दिष्टांपैकी एक आहे.
2. निवडीचे निकष: एखादे स्थळ किंवा परंपरा जागतिक वारसा म्हणून घोषित करण्यासाठी युनेस्कोने काही विशिष्ट निकष ठरवले आहेत. या निकषांनुसार त्या स्थळाचे किंवा परंपरेचे 'उत्कृष्ट सार्वत्रिक मूल्य' (Outstanding Universal Value) असणे आवश्यक आहे.
3. आंतरराष्ट्रीय सहकार्य: युनेस्कोमार्फत यादी जाहीर केल्यामुळे त्या स्थळांच्या किंवा परंपरांच्या संरक्षणासाठी आणि संवर्धनासाठी आंतरराष्ट्रीय स्तरावर लक्ष वेधले जाते. सदस्य देशांना आर्थिक आणि तांत्रिक मदत मिळवणे सोपे होते.
4. जागरूकता आणि संरक्षण: जागतिक वारसा म्हणून घोषित झाल्यामुळे त्या स्थळांविषयी आणि परंपरांविषयी जागतिक स्तरावर जागरूकता निर्माण होते. तसेच, त्यांच्या संरक्षणाची जबाबदारी केवळ त्या देशाची न राहता संपूर्ण आंतरराष्ट्रीय समुदायाची बनते.
या कारणांमुळे, जगातील सर्वश्रेष्ठ नैसर्गिक आणि सांस्कृतिक वारशाचे जतन करण्याच्या उद्देशाने, ही यादी युनेस्कोद्वारे अधिकृतपणे जाहीर केली जाते.