Question

पुढील प्रश्नांची सविस्तर उत्तरे लिहा (कोणतीही दोन) : 
(1) बहिरा म्हणजे काय ते सांगून बधिरांच्या प्रकारांविषयी सविस्तर माहिती लिहा. 
(2) इतिहासाच्या साधनांचे जतन आणि त्यासाठी आवश्यक उपाय सुचवा. 
(3) पर्यटनाशी संबंधित व्यावसायिक क्षेत्रे स्पष्ट करा. 
(4) अभिलेखालयाच्या व्यवस्थापनात कोणती कामे महत्त्वाची आहेत? 
 

Hint:

‘सविस्तर उत्तरे’ प्रकारातील प्रश्नात विषयाची व्याख्या, उदाहरणे आणि परिणाम यांचे सुसंगत वर्णन करणे आवश्यक असते.

Answer 1

(1) बहिरा म्हणजे काय ते सांगून बधिरांच्या प्रकारांविषयी सविस्तर माहिती लिहा.
‘बहिरा’ म्हणजे ऐकण्याची क्षमता पूर्णतः किंवा अंशतः कमी झालेली व्यक्ती. ऐकण्याच्या या अडचणीमुळे व्यक्तीच्या बोलण्यावर, शिकण्यावर आणि संवादावर परिणाम होतो. बधिरतेचे प्रकार दोन प्रमुख गटात विभागले जातात —
1. जन्मजात बधिरता: जी जन्मतःच असते. बालकाचे श्रवणांग व्यवस्थित विकसित न झाल्यास ही स्थिती उद्भवते.
2. अर्जित बधिरता: ही नंतरच्या आयुष्यात आजार, अपघात, औषधांचे दुष्परिणाम किंवा मोठ्या आवाजाच्या संपर्कामुळे होते.
बधिर व्यक्तींसाठी श्रवणयंत्रे, सांकेतिक भाषा (sign language) आणि विशेष शिक्षण पद्धतींचा उपयोग होतो. अशा व्यक्तींच्या पुनर्वसनासाठी समाजाने संवेदनशील दृष्टिकोन ठेवावा.
(2) इतिहासाच्या साधनांचे जतन आणि त्यासाठी आवश्यक उपाय सुचवा.
इतिहासाच्या साधनांमध्ये हस्तलिखिते, शिलालेख, नाणी, साधने, चित्रे आणि साहित्यकृती यांचा समावेश होतो. या साधनांचे जतन भविष्यातील अभ्यासासाठी महत्त्वाचे आहे. त्यासाठी पुढील उपाय सुचवता येतील — 1. प्राचीन हस्तलिखिते व ग्रंथांचे डिजिटायझेशन करावे.
2. धातूंच्या नाण्यांचे रासायनिक शुद्धीकरण करून योग्य तापमानात ठेवावे.
3. पुरातत्त्व विभाग आणि संग्रहालये यांनी वस्तूंचे वैज्ञानिक जतन करावे.
4. सर्व ऐतिहासिक साधनांचे वर्गीकरण व नोंद ठेवावी.
अशा उपायांमुळे आपल्या सांस्कृतिक वारशाचे योग्य रक्षण करता येईल.
(3) पर्यटनाशी संबंधित व्यावसायिक क्षेत्रे स्पष्ट करा.
पर्यटन क्षेत्र हे बहुआयामी व्यवसायिक क्षेत्र आहे. त्यामध्ये खालील व्यवसायांचा समावेश होतो — 1. प्रवास एजन्सी: प्रवाशांच्या तिकिटे, निवास व प्रवास यांची व्यवस्था करते.
2. हॉटेल व्यवसाय: पर्यटकांच्या राहण्याची आणि भोजनाची व्यवस्था करते.
3. पर्यटन मार्गदर्शक: पर्यटकांना ऐतिहासिक स्थळांची माहिती व सहलीचे मार्गदर्शन देतो.
4. हस्तकला व स्थानिक उत्पादने विक्री: पर्यटनस्थळी स्थानिक वस्तूंचा व्यापार होतो.
5. परिवहन सेवा: प्रवासासाठी वाहने, बस, टॅक्सी इत्यादींची सेवा पुरवली जाते.
या सर्व क्षेत्रांमुळे देशाच्या अर्थव्यवस्थेला चालना मिळते व रोजगाराच्या अनेक संधी निर्माण होतात.
(4) अभिलेखालयाच्या व्यवस्थापनात कोणती कामे महत्त्वाची आहेत?
अभिलेखालय म्हणजे दस्तऐवज, पत्रे, फाइल्स, शिलालेख आणि इतिहासाशी संबंधित माहितीचे संग्राहालय. अभिलेखालयाच्या व्यवस्थापनात पुढील कामे महत्त्वाची मानली जातात — 1. दस्तऐवजांचे वर्गीकरण व नोंद ठेवणे.
2. जुन्या कागदपत्रांचे संरक्षण व नूतनीकरण करणे.
3. संशोधकांना आवश्यक कागदपत्रांची उपलब्धता करणे.
4. नोंदवही, सूचिका आणि संदर्भ ग्रंथ तयार करणे.
5. महत्त्वाच्या दस्तऐवजांचे संगणकीकरण करणे.
या सर्व कार्यांमुळे अभिलेखालय इतिहासाच्या जतनात महत्त्वाची भूमिका बजावते.
Step 3: निष्कर्ष.
वरील प्रश्नांपैकी कोणतीही दोन सविस्तरपणे लिहिल्यास प्रश्नाचे पूर्ण समाधान मिळते. प्रत्येक उत्तरात विषयाची व्याख्या, उदाहरणे आणि उपाय यांचा समावेश असावा.