Question

भौगोलिक कारणे लिहा (कोणतीही दोन): 
(1) ब्राझीलमधील लोकसंख्येचे केंद्रीकरण पूर्व किनारपट्टीत आढळते. 
(2) ब्राझीलमध्ये पर्यावरणरक्षणाचे पर्यटनाचा अधिक विकास केला जात आहे. 
(3) हिमालयाच्या उंच भागात वनस्पतींची संख्या विरळ आढळते. 
(4) ईशान्य मान्सून वाऱ्यामुळे भारतात पाऊस पडतो. 
 

Hint:

भौगोलिक कारणे समजावून सांगताना नकाशातील स्थान, हवामान आणि मानवी क्रिया यांचा परस्परसंबंध दाखवावा.

Answer 1

(1) ब्राझीलमधील लोकसंख्येचे केंद्रीकरण पूर्व किनारपट्टीत आढळते.
Step 1: निरीक्षण.
ब्राझीलच्या पूर्व किनारपट्टीचा भाग अटलांटिक महासागरालगत आहे. या भागात हवामान समशीतोष्ण असून व्यापार आणि उद्योगासाठी अनुकूल परिस्थिती आहे.
Step 2: कारण.
या प्रदेशात अनेक बंदरे, औद्योगिक शहरे आणि कृषीयोग्य मैदानं आहेत. त्यामुळे रोजगाराच्या आणि जीवनसुविधांच्या संधी जास्त असल्याने लोकसंख्येचे केंद्रीकरण येथे झाले आहे.
Step 3: निष्कर्ष.
अनुकूल हवामान, सुपीक जमीन आणि व्यापाराच्या सुविधा यांमुळे ब्राझीलमध्ये लोकसंख्येचे केंद्र पूर्व किनारपट्टीकडे झुकलेले आहे.
(2) ब्राझीलमध्ये पर्यावरणरक्षणाचे पर्यटनाचा अधिक विकास केला जात आहे.
Step 1: निरीक्षण.
ब्राझील हा जगातील सर्वांत मोठ्या जैवविविधता असलेल्या देशांपैकी एक आहे. ॲमेझॉनचे रेनफॉरेस्ट, नद्या आणि पर्वतरांगा हे पर्यटनाचे आकर्षण आहेत.
Step 2: कारण.
सरकार व स्थानिक संस्था पर्यावरणस्नेही पर्यटन (Eco-tourism) वाढविण्यासाठी उपाययोजना करतात. यात पर्यावरणाचे संवर्धन आणि स्थानिक लोकांचा सहभाग यावर भर दिला जातो.
Step 3: निष्कर्ष.
पर्यावरणस्नेही पर्यटनामुळे पर्यावरणाचे रक्षण तसेच स्थानिक अर्थव्यवस्था बळकट होते. म्हणूनच ब्राझीलमध्ये या प्रकारच्या पर्यटनाचा अधिक विकास केला जात आहे.
(3) हिमालयाच्या उंच भागात वनस्पतींची संख्या विरळ आढळते.
Step 1: निरीक्षण.
हिमालयाचा उंच भाग वर्षभर थंड व बर्फाच्छादित असतो. उंची वाढल्याने तापमान कमी होते आणि हवेत आर्द्रता कमी असते.
Step 2: कारण.
या परिस्थितीत झाडेझुडपे वाढू शकत नाहीत, म्हणून वनस्पतींची संख्या अत्यंत कमी आढळते. केवळ शेवाळे आणि शैवाळ यांसारख्या सूक्ष्म वनस्पती वाढतात.
Step 3: निष्कर्ष.
थंड हवामान आणि कमी तापमानामुळे हिमालयाच्या उंच भागात वनस्पती विरळ आढळतात.
(4) ईशान्य मान्सून वाऱ्यामुळे भारतात पाऊस पडतो.
Step 1: निरीक्षण.
ईशान्य मान्सून वारे हिवाळ्याच्या काळात (ऑक्टोबर ते डिसेंबर) वहातात. हे वारे बंगालच्या उपसागरातून दक्षिण भारतात आर्द्रता घेऊन येतात.
Step 2: कारण.
हे वारे तामिळनाडू, आंध्र प्रदेश आणि केरळच्या काही भागांत पर्जन्य निर्माण करतात. त्यामुळे या काळातही काही प्रदेशात शेतीसाठी आवश्यक पाऊस पडतो.
Step 3: निष्कर्ष.
ईशान्य मान्सून वाऱ्यांमुळे भारताच्या दक्षिण-पूर्व भागात पर्जन्य पडतो, जो त्या प्रदेशाच्या शेतीसाठी अत्यंत महत्त्वाचा आहे.